Tuberculose
Tuberculose bij herkauwers wordt m.n. veroorzaakt door de bacterie Mycobacterium (M.) bovis. De bestrijding van deze bacterie is lastig omdat de bacteriën zich zowel in de cel als buiten de cel van de gastheren kunnen bevinden (niet alle antibiotica kan goed binnen de cel werken). Verder verandert de bacterie zich snel door mutaties waardoor antibiotica die voorheen M. bovis goed bestreed plotseling niet meer blijkt te werken (=resistentie).

Nederland
In Nederland heeft nog steeds de status vrij! Dat betekent dat er wel door import dieren kunnen binnen komen die besmet zijn, maar dat deze dieren (en hun contacten) door “track and trace” worden achterhaald en vernietigd om zo verdere verspreiding van de M. Bovis bacterie te voorkomen.

Bij alpaca’s
Het gevaar voor alpaca’s schuilt in het feit dat de eerste screeningstesten, welke ook bij import verplicht zijn niet sensitief en specifiek genoeg zijn. Daardoor zullen er “vals-negatieve” uitslagen zijn. Dieren hebben dan wel de bacterie bij zich maar testen negatief. Hierin schuilt een groot gevaar voor de populatie alpaca’s. De beste screeningsmethoden om te kijken of uw alpaca lijder is van TB is het maken van een röntgenfoto. Op deze foto zijn de laesies (beschadigingen - tuberkels) in de longen in een vroeg stadium te herkennen. Daarnaast is men bezig met het ontwikkelen van een specifieke bloedtest (bij alpaca’s) die het gen-/eiwit-materiaal van de Mycobacterium herkent. Voor alsnog met onbevredigende resultaten.

Hoe wordt TB verspreid?
In met name zuid Engeland is TB een groot probleem. Men denkt dat de oorzaak hiervoor gevonden kan worden in de dassenpopulatie welke is besmet met tuberculose. Deze dassen vormen het reservoir van waaruit nieuwe besmetting (andere bedrijven) kunnen plaatsvinden. Voorstellen voor vaccinatie van alle in het wild levende dassen zijn gedaan (eigenlijk onmogelijk) tot het afschieten van de dassen om de verspreiding een halt toe te roepen. Bij een voortschrijdende infectie worden tuberkels (ontstekingshaarden in de long) gevormd. Als deze tuberkels openbarsten kan de bacterie via de luchtwegen worden opgehoest (besmetting omgeving).
Vaak wordt de bacterie via lucht en inademing van lucht met bacteriën verspreidt. Daarnaast kan ook via de ontlasting bacterie-uitscheiding / en besmetting plaatsvinden. Een probleem is dat na een besmetting een dier niet meteen ziek hoeft te worden. De bacterie verstopt zich als het ware in het lichaam (latente infectie). De ziekteverschijnselen kunnen pas maanden na de besmetting tot uiting komen door een algemene weerstandsvermindering. Bij runderen is de tuberculinatiereactie meestal positief als een dier in aanraking is geweest met M. Bovis (dus ook zonder ziekteverschijnselen). Helaas bij alpaca’s gaat die vlieger niet op. Veel vals negatieven uitslagen.

Wat zijn de symptomen?
Pas in een laat stadium van de ziekte treden er verschijnselen op. Ze zijn afhankelijk van de plaats van de ontsteking. Het dier kan vermageren en bij langdurige aantasting van de longen kan de alpaca een korte, krachtige en droge hoest krijgen. De symptomen zijn aspecifiek. Dat betekent dat vermageren en hoesten zeker niet altijd tuberculose is. Sectie is noodzakelijk om de doodsoorzaak vast te stellen. Of als de dieren nog leven is röntgenfoto’s van de longen een mogelijkheid om te kijken of men tuberkels ziet.

Therapiën en preventie
Zoals eerder gemeld kan de bacterie zich ook intracellulair bevinden. Daarom is rifampicine mogelijk enrofloxacine (beide antibiotica) geschikt voor de behandeling van tuberculose. Het grote nadeel is dat de behandeling lang – tot 6 maanden en erg duur zal zijn. Bovendien kan er geen garantie worden gegeven voor herstel en is er altijd blijvende schade van het aangetaste longweefsel. Volgens de Voedsel en Waren Autoriteit van het Ministerie van LNV is het in Nederland niet toegestaan om dieren te behandelen (moeten “geruimd worden”). In Engeland is dit wel het geval omdat de dieren (evenals in Nederland) niet als productiedieren zijn gekenmerkt. Naar mening van auteur heeft VWA dusdanig weinig ervaring met deze materie dat men de Europese wetgeving hier onjuist toepast. Dit betekent niet dat het verstandig is de zieke dieren in leven te laten. Ook ondergetekende adviseert bij positieve longfoto’s in combinatie met positieve tuberculinatie en ziekteverschijnselen het dier zo spoedig mogelijk te euthanaseren en te laten onderzoeken (kweek bacterie / Ziehl Neelsen kleuring).
Bij een echt positieve kweek en kleuring van de bacteriën bij sectie wordt röntgendiagnostiek (longen) van alle dieren aanwezig op het bedrijf aangeraden. De aangetaste dieren (positief op longfoto) zouden kunnen worden geëuthanaseerd om verspreiding te voorkomen. De omgeving (stallen) op besmet bedrijf zouden moeten worden gereinigd en gedesinfecteerd met enige regelmaat. Eventueel gevolgd door hittebehandeling (droogbranden van stallen). Ook is het mogelijk te bacterie in de omgeving te bestrijden met uv-straling, ethanol 70% of formaline.

Meldingsplichtig?
Tuberculose bij alpaca’s is een meldingsplichtig besmettelijke dierziekte (vanwege zoönose = besmettelijk voor mensen). Momenteel is er in Nederland geen geregistreerd tuberculine met juiste houdbaarheidsdatum (zie ervaringen auteur)! Daarmee is de overheid zelf in overtreding bij toepassing van tuberculinatie. Zoals eerder gemeld: Nederland is officieel vrij van Rundertuberculose.

Advies & Discussie
Naar mening van de auteur zou er altijd sectie moeten worde verricht bij een dode (verdacht van TB) alpaca. Zeker indien vermagering en luchtwegproblemen inclusief koorts een rol spelen.

Zienswijze auteur
Door vrije status is duidelijk dat tuberculose in de gehele populatie van herkauwers in Nederland niet of nauwelijks een rol speelt. Wel dienen alpacahouders zich bewust te zijn van de risico’s bij import (zeker uit gebieden met een hoge incidentie). Ook dienen zij zich verantwoordelijk op te stellen door zieke dieren te melden (verdacht) en ook sectie te laten verrichten op dode dieren (ook indien deze niet afkomstig zijn uit het buitenland).
Wil men zijn of haar kudde optimaal beschermen dan is röntgendiagnostiek de enige juiste methode om een besmetting en de ziekte aan te tonen en zo in een vroeg stadium proberen de verspreiding van de bacterie te bestrijden.
Op shows zou getracht moeten worden om dieren uit dezelfde regio’s naast elkaar te plaatsen om zo evt. verspreiding binnen het land te voorkomen. Ook dichte afscheidingen tussen de hokken is een goede optie om direct contact tussen dieren van verschillende fokkers te belemmeren en zo de kans op tuberculoseverspreiding te minimaliseren.

Het risico in Nederland op tuberculose lijkt vooralsnog klein! Zeker indien men bedenkt dat er continue monitoring van de runderen (dus niet de alpaca’s) aan de slachtlijn plaatsvindt.



Drs. Leo J.H. van Merwijk
Dierenarts
Bata4en – Klinieken voor dieren
http://www.bata4en.nl/
http://www.dierenarts-en-alpaca.blogspot.com/